عدیمة النظیر فی احوال ابی‌بصیر (کتاب)
رسالةُ عَدیمةُ النّظیر فی اَحوال اَبی‌بَصیر رساله‌ای در باب معرفی و شناخت ابوبصیرِ معروف و مشهور و جدا کردن او از راویان ضعیف به همین نام. این رساله، تألیف سید مهدی موسوی خوانساری (متوفای ۱۲۴۶ق) است که غالباً با رساله سید محمدهاشم خوانساری (متوفای ۱۳۱۸ق) اشتباه می‌شود. رساله‌های گوناگونی در طی قرون مختلف در این باره نوشته شده است.
مؤلف
مهدی بن حسن بن حسین موسوی خوانساری (۱۱۸۲-۱۲۴۶ق) از عالمان شیعه در قرن ۱۲ و ۱۳ق و از شاگردان خاص محقق قمی.
وجود نام‌های مشترک در میان راویان
یکی از مسائل مهم در علم رجال، وجود نام‌های مشترک در میان راویان است که غالبا نویسندگان کتب رجالی مشترکان در نام را ابتدا به ترتیب حروف ابجد آورده و سپس با کنیه‌ها و القاب مشترک می‌آورند.
کنیه ابوبصیر که مسئله محوری این رساله است، مشترک بین ۴ نفر است:
- عبدالله بن محمد که راوی ضعیفی است.
- لیث بن بختری مرادی که مورد تایید و تصدیق است.
- یحیی بن ابی‌القاسم اسدی.
- یوسف بن حارث بتری (راوی امام باقر(ع)).
روش نویسنده
عدیمة النظیر به معنای "بی‌نظیر بودن" است. نویسنده در این کتاب تلاش کرده تا تمام نکات مورد بحث را درباره ابوبصیر که باعث اشتراک و اشتباه در سلسله سند می‌شود، با استدلال‌های محکم بیان کند.
محتوا
این رساله از یک مقدمه و چند فصل و یک خاتمه تشکیل شده است.
مقدمه به بیان توضیح در مورد کسانی می‌پردازد که به "ابوبصیر" معروف هستند. کنیه‌ای که بیشتر رجال‌شناسان معتقدند در چهار راوی معروف مشترک است. هر چند بر غیر از این چهار نفر هم اطلاق شده است.
فصل‌های پنجگانه کتاب نیز درباره معرفی اشخاصی است که به ابوبصیر معروف و مشهورند. البته فصل چهارم مفصل‌تر است و خود به ده مبحث تقسیم شده و در هر مبحث به مثال‌هایی از کتب فقهی و حدیثی استناد شده است.
فصل پنجم نسبت به فصل چهارم از حجم بیشتری برخوردار بوده و شامل ۱۱ بحث در زمینه شناخت ابوبصیر است. در پایان فصل نیز مؤلف با ذکر مثال‌هایی از کتب روایی برای بررسی سلسه سند و تاریخ زندگانی ابوبصیر و جدا نمودن ابوبصیر ثقه از غیر ثقه دلیل‌هایی را برای اثبات مدعای خود می‌آورد.
در خاتمه نیز به بیان قرینه‌های موجود برای شناخت ابو بصیر ثقه از غیر ثقه در روایات پرداخته شده است.
تحقیق و چاپ
این رساله در ۱۲۷۶ در تهران به انضمام الجوامع الفقهیةو در سال‌های اخیر به اهتمام مهدی هوشمند در دفتر سیزدهم میراث حدیث شیعه به چاپ رسیده است. سید موسی شبیری زنجانی، از مراجع تقلید بر این اثر، حاشیه‌ای نگاشته که با تلاش سید محمدجواد شبیری در میراث حدیث شیعه چاپ شده است.
پانویس
- ↑ رسالة عدیمة النظر فی احوال ابی بصیر، میراث حدیث شیعه، ۱۳۸۴ش.
- ↑ خوانساری، رساله عدیمة النظیر، مقدمه هوشمند، ص۲۸۱-۲۸۲.
- ↑ رسالة عدیمة النظر فی احوال ابی بصیر، میراث حدیث شیعه، ۱۳۸۴ش.
- ↑ مشار، فهرست کتاب‌های چاپی عربی، ۱۳۴۴ش. ص۲۵۸-۲۵۹.
- ↑ رسالة عدیمة النظر فی احوال ابی بصیر، میراث حدیث شیعه، ۱۳۸۴ش، ص۲۸۶-۴۴۶.
- ↑ رسالة عدیمة النظر فی احوال ابی بصیر، میراث حدیث شیعه، ۱۳۸۴ش، ص۴۴۷-۴۵۸.
منابع
- موسوی خوانساری، محمد مهدی بن حسن، رسالة عدیمة النظر فی احوال ابی بصیر، تحقیق مهدی هوشمند، میراث حدیث شیعه، ۱۳۸۴ش.
- خان‌بابا مشار، فهرست کتاب‌های چاپی عربی، تهران، ۱۳۴۴ش.
- شبیری زنجانی، سید موسی؛ شبیری زنجانی، سید محمد جواد، حاشیة رسالة عدیمة النظیر فی أحوال أبی بصیر، میراث حدیث شیعه، دفتر سیزدهم.
پیوند به بیرون